اماکن آموزشی

لیسه ملالی،اولین مکتب دخترانه در کشور!

برای نخستین بار در زمان سلطنت امیرامان الله خان، دختران و زنان در تاریخ معارف کشوربا مخالفت ها و تهدید های که میشدند وارد عرصه معارف گردیدند. اولین مکتب ابتدایه دخترانه درسال 1299 هجری خورشیدی به نام عصمت دربرج شهرآرای کابل در چهارطبقه توسط مادر امان الله خان و ملکه ثریا خانم شاه امان الله خان تاًسیس گردید. در آن زمان تعداد شاگردان به 40 تن می رسید که مصروف فراگیری خواندن ونوشتن به شکل معیاری بودند و ماهانه مبلغ 50 روپیه ازسوی شاه امان الله خان به شاگردان به نام چادر مکتب داده میشد. مکتب ابتدایه عصمت در شرایطی پا به عرصه وجود گذاشت که سنت های مردمی حاکم بر محیط بود و درمناطق مختلف کشور دختران را نمی گذاشتند تا به موسسات تعلیماتی راه یابند با آن هم دختران با شهامت افغان با چادری و دلاق به مکتب حاضر می شدند. بعد از سپری نمودن یک سال در 19 جدی سال1300 این مکتب درتعمیر بوستان سرا واقع پارک زرنگار نقل مکان نموده و به کمک یک عده زنان منور شهر کابل این مکتب گشایش یافته و به نام مکتب مستورات مسمی گردید و اولین مدیره مکتب متذکره  بسیمه، خانم محمود طرزی و ملکه ثریا مفتش بود. مکتب از آغاز صبح الی عصر در دو تایم فعالیت می نمود و نان چاشت برای شاگردان آماده می گردید. بعد در سال 1321 هجری خورشیدی به نام لیسه ملالی مسمی گردید. ملالی در لغت پشتو به معنی همدم، رهنما، دوست و رفیق راه می باشد. ملالی دختر قهرمان افغان بودکه دوشا دوش برادران خویش بخاطر هریت و آزادی کشور با استعمار گران انگلیس می جنگید، در آن زمان یک تعداد استادان ازکشور فرانسه، آلمان و ترکیه برای تدریس بهتر شاگردان خواسته شده بودند واولین دور فارغین شاگردان لیسه ملالی به پنج تن می رسید.این مکتب که درچهارراهی صدارت متصل شفاخانه جمهوریت مربوط ناحیه دوم شهر موقعیت دارد. صدیقه عبدالله یک تن از استادان سابقه دار لیسه ملالی که خود هم شاگرد این لیسه بود، از خاطرات خویش چنین مینگارد:من در سال 1338شامل دوره ابتدایی تعلیمی لیسه ملالی شدم و در سال 1350 به درجه عالی فارغ و بعد از سپری نمودن دوره تحصیلات عالی بحیث استاد در این لیسه تقرر حاصل نمودم و هربار که داخل محوطه لیسه میشوم، خاطرات دوران گذشته تعلیمی به ذهن ام خطور نموده احساس میکنم که گویا فعلاً هم شاگرد این مکتب هستم، وی ازاستادان سابق این مکتب چون، عزیزه غبار استاد مضمون کمیا، مریم  طززی استاد مضمون دری و خانم مامات زلال استاد مضمون لسان فرانسوی که طبع کشور فرانسه بود یاد آوری نموده تفزود: که آنها به شیوه و میتود های خاص تدریسی، موضوعات درسی را بر ذهن ما طوری جاگزین مینمودند که فراموش نا شدنی است.قابل ذکراست که از آغاز تا امروز این لیسه در تنویر افکار زنان افغان نقش شایسته ای را  ایفا نموده و بسیاری از زنان آگاه، منور، شاعرو نویسنده موثر کشور ما از همین لیسه فارغ شده اند. فعلاً مدیره مکتب شفیقه احمدی وردک می باشد. به قول صدیقه نورستانی معاون تدریسی لیسه ملالی در حال حاضر به تعداد، 3018 شاگرد در این لیسه مصروف فراگیری تحصیل اند که توسط 111  تن از استادان مجرب و با تجربه آموزش می بینند. همچنان برتری دیگری که در این لیسه وجود دارد اینست که دو صنف آماده گی را، ما قبل از صنف اول همه ساله جذب میکنیم تا بعداً شامل صنوف اول گردند.

لیسه حبیبیه  ؛ از نخستین لیسه های شهروکشورو فراز و فرود های آن !

لیسه حبیبیه ازنخستین لیسه های کشور است .این مکتب ،نقش ماندگاری در پرورش استعداد های فرزندان ملت غیور افغان داشته است .این لیسه  درسال 1282 هجری خورشیدی درعمارت باغ مهمانخانه ( ولایت کابل امروزی) در زمان سلطنت امیر حبیب الله افتتاح گردید. و سالانه مبلغ 100000 روپیه کابلی برای مصارف این لیسه تخصیص داده شد .اولین مدیر این لیسه عبدالغنی خان از کشور هندوستان بود .در ان زمان ،تعداد شاگردان محدود و شاگردان ،بهار و زمستان درس میخواندند. اولین استادان این مکتب معلیمن هندی و افغانی بودند .در آن زمان چهارده جلد کتاب، مثل مضامین ساینسی، اجتماعیات، ادبیات دری و پشتو، انگلیسی، علوم دینی ، علوم طبعیی و.....شامل نصاب تعلیمی بوده وبه شاگردان تدریس می گردید. مضمون مشق نیزبا قلم نی و رنگ سفید روی تخته سیاه صورت میگرفت. در سال 1286 برای اولین بار به تعداد چهار نفر از صنف ششم این لیسه فارغ گردیدند.در سال 1289 یک اطاق برای لابراتوار،  فزیک و کیمیا درنظر گرفته شد که وسایل ان ازکشور هند خریداری گردید و در همین سال برای شاگردان ممتاز ،انعام نیز در نظر گرفته شد. در سال 1291 این مکتب به لب دریای باغ علیمردان در منزل  نایب میر سلطان انتقال داده شد و مکتب شامل صنوف ابتدایه، متوسطه و ثانوی گردید و برای طلاب دریشی داده شد بعد آدرسال 1292 انجمن معارف تاسیس گردید و ریاست این انجمن را سردار عنایت الله خان به عهده داشت، اعضای آن ده نفر افغانی، هندی و ترکی بودند که تحت 89 ماده وضع شده در اصول نامه ،کار خویش را آغاز نمودند در نتیجه  فعالیت این انجمن ،این لیسه ترقی نموده و می توان آ نرا اولین اصول نامه معارف در کشور خواند. دراخیر همین سال برای اولین بار، فارغان بکلوریا به جامعه تقدیم گردید بعد آ دردوره امانیه در اوایل سال 1298 تعمیرشهرآرا و باغ آن به این مکتب تعلق گرفت، که در این زمان در اوضاع تعلیمی و تربیتی تغییرات چشمگیری به مشاهده رسید و مردم بیشتر علاقمند به علم و عرفان گردیدند و در همین سال یک مجله به نام معروف معارف چاپ ونشر گردید که نگارندگی مجله را امیر محمد خان یک تن از شاگردان این لیسه به عهده داشت. در سال 1300 یک تعداد از فارغان بکلوریا ی این لیسه به کشور المان، فرانسه و ترکیه برای ادامه تحصیل فرستاده شدند .درسال 1307 دروازه های مکاتب و مدرسه ها به روی اهل معارف مسدود گردید. بعدآ در اوایل عقرب 1308 دوباره توجه به معارف کشور صورت گرفت وامر گردیدکه هرچه زودتر مکاتب افتتاح و شاگردان به دروس خویش ادامه دهند. به همین لحاظ باغ شهرآرا برای این مکتب مکان مناسبی نبود و عمارت آن گنجایش طلاب بیشتررا نداشت. این مکتب به جوار صدارت عظمی انتقال داده شد و برای شاگردان میز و چوکی تهیه گردید و همچنان تیم های ورزشی تشکیل گردیده. درسال 1311 فاکولته طب در عمارت مکتب حبیبیه افتتاح گردیده  پنج نفر فارغ التحصیل صنف دوازدهم این مکتب شامل فاکولته طب گردیدند.  درسال 1319 فاکولته حقوق و علوم سیاسی نیز افتتاح گردید بعد در سنه 1321 عمارت مکتب به لب دریای کابل واقع باغبان کوچه انتقال گردید. در همین سال بود که سنگ تهداب عمارت جدید توسط اعلیحضرت محمد ظاهر شاه که خودش نیز مدتی شاگرد همین لیسه بود گذاشته شد.  این بنای عالی و عصری درساحه 55 جریب زمین درناحیه هفتم واقع ایوب خان مینه که توسط مهندسین افغانی نقشه آن تهیه گردیده بود افتتاح گردید و قرار بود کارآن  در مدت سه سال توسط شرکت تعمیراتی افغان تکمیل گردد در آغاز شروع کار جنگ دوم جهانی به وقوع پیوست که تمام امور عمرانی و انکشافی مملکت یکی پی دیگر معطل گردیده بعد آاین عمارت در چهار طبقه به تعداد 54 صنف درسی و 24 اطاق دیگر برای لابراتوار ها، دیپارتمنت ها و سرمعلمیت ها اختصاص داده شد و همچنان شامل  میدان های ورزشی می باشد،آعمار گردید .این لیسه در اثر جنگ های داخلی در شهر کابل، شدیداً صدمه دیده و از آن به جز ا اسکلیت چیزی دیگری باقی نماند . این نخستین کانون معارف مدرن افغانستان دوباره درسال 1382 هجری خورشیدی به کمک کشور دوست هندوستان ترمیم اساسی گردیده  و در سال 1384 هجری خورشیدی توسط رئیس جمهور اسبق حامد کرزی که خود هم شاگرد این لیسه بود همراه با منموهن سنگ صدر اعظم هندوستان در آنوقت ،دوباره افتتاح گردید. تعمیر دیگرالحاقیه در این مکتب که دارای 48 صنف درسی میباشد به کمک کشور جاپان اعمار گردیده است . به قول سید شا لا لا بکاولی مدیر این لیسه ،درحال حاضر به تعداد 9200 شاگرد در این لیسه مصروف فراگیری تحصیل اند که توسط 256 تن از استادان مجرب و با تجربه  آموزش می بینند. باید یاد آور شد که سردار محمد داوود خان، داکترنجیب الله، حامد کرزی، محمد اشرف غنی رئیسان جهور. محمد هاشم میوندوال ، شاه محمود خان غازی، داکتر محمد ظاهر صد اعظمان وقت کشورو شمار زیادی از شخصیت ها و دانشمندان از این لیسه فارغ گردیده اند.