افغانستان از لحاظ تمدن و داشته های مادی و معنوی بعد از مصر، دومین کشور جهان است .اگر از تاریخ پنچ هزار سا له کشور صحبت کنیم ما میتوانیم روی دو بخش ازتاریخ افغانستان تمرکز کنیم . امابعد از بوجود آمد ن خط ، میتوانیم به گونه مشخص روی تاریخ خود صحبت کنیم .تا 1500 قبل از میلاد ،ایجاد خط به همان شکل دوره های باختری را مد نظر میگیریم و بالاخره تا امروز که ما از آنها یادگارهای داریم که این یادگار ها، نمادی از تاریخ و هویت ملت ماست . یعنی یک کشور زمانی زنده است که فرهنگ آن زنده باشد .
آثار تاریخی و آبده های تاریخی کشورکه امروز مشتاقانه بالای آن کار صورت می گیرد که این نمایانگر دوره ای از تمدن و مدنیت کشور است .یکی از ساحات بسیار مهم دوره بودیزم در کابل ساحه تپه نارنج است که در دامنه های کوه شیر دروازه بین قلعه حشمت خان و بالاحصار و قسمتی از کول حشمت خان موقعیت دارد.عبدالقدیر تیموری رئیس باستان شناسی وزارت اطلاعات وفرهنگ، درزمینه معلومات می دهد: پس از سقوط رِژیم طالبان ،در سال 1383 برای نخستین بار سروی های راکه ما در ساحه کابل آغاز کردیم .در نتیجه ،چندین ساحه تثبیت شد. از جمله ساحات خواجه صفا ، تپه نارنج ، تپه توت و خشکک و کنجک پغمان بود. اما در مورد تپه نارنج باید گفت که این تپه در جوار زیارت پنجه شاه که یک میله جا برای مردم است موقعیت دارد زیرا درختان ارغوان دراین ارتفاعات وجود دارد . تیم های سروی ما به خاطر اینکه ساحات باستانی انجا تثبیت شود سروی را آغاز کرد ند .بعضی از علایم از لحاظ توپوگرافی وبعضی از مسایل تخنیکی ساحه برای تیم ما جالب بود مشخصآ ما در سال 1383 به همکاری ظفر پیمان یکی از باستان شناسان خوب ما که در کشور فرانسه زنده گی میکند ما کار را آغاز کردیم و از سال 83 تا سال 90 ما 11 دوره حفریات در خود تپه نارنج داشتیم
که تقریبا 118 قلم آثار که شامل مجسمه ها ، سکه ها ، روپوش های دیواری مجسمه های گلی ازاین تپه کشف و به موزیم ملی انتقال دادیم یعنی آثار منقول و به صد ها آثار غیر منقول که شامل استوپه های مرکزی و مجسمه های بزرگ که قابل انتقال نیست، ما از اینجا کشف کردیم که فعلا هم، ما منحیث یک موزیم غیر منقول اطراف را احاطه کردیم. باید یاد آور شد که از مجسمه های بدست آمده يکی آن سرش از بين رفته و به شکل چهار زانو نشسته، در دو سمت آن مجسمه ها ی ديگری نيز وجود دارد . قدامت آثاری که ازاینجا بدست آمده به قرن چهار الی قرن هفت قبل از میلاد برمی گردد وهم کشف برخی از پیکره ها نشان می دهد که این ساحه از سده 5 میلادی تا 9 میلادی عباد تگاه بوداییان بوده است
.بنا به اظهارات آقای تیموری ،طرف شرق تپه نارنج قبرستانی های وجود دارد که در آنجا چند معبد کشف گردیده که مجسمه های زیادی از آن بدست آمده اما از اینکه جامعه ما یک جامعه سنتی اسلامی است برخی مقبره های دوره اسلامی یا حضیره های که درآنجا وجودداشته مانع پیشرف کارحفاری آنها شده است که بعدآ در تماس با مردم به رفع این مشکل پرداخته شده است که این خودیک دستاورد خوب طی یک دهه گذشته بوده است .باید اذهان داشت که اين محل کلتور گذشته قبل از اسلام را در این سرزمین بيان می کند .اما قابل ذکراست که آثار به دست آمده معرف آن عصر،همه گلی اند . مسوولین بخش مربوط در وزارت اطلا عات وفرهنگ تأکید دارند که از این آثار درکشور با ید به گونه درست نگه داری صورت گیرد.